ROZWÓD:  8 rzeczy, o których mogłaś nie wiedzieć

Na początek coś, co pewnie wiesz:

Rozwód można uzyskać tylko po przeprowadzeniu postępowania przed sądem.

Nie jest możliwe uzyskanie rozwodu w postępowaniu przed innym organem.

Być może kiedyś będzie możliwe, ale obecnie małżeństwo może rozwiązać tylko sąd. Jeśli już mowa o sądzie: nie może być to dowolny sąd.

1. Jaki sąd będzie właściwy w mojej sprawie?

Zastanawiasz się, który sąd będzie właściwy do rozpoznania Twojej sprawy?

Właściwe w I instancji są sądy okręgowe. Nie może jednak być to dowolnie przez Ciebie wybrany sąd.

Jeśli po faktycznym rozstaniu dalej mieszkacie w tym samym mieście, nie będzie problemu z ustaleniem właściwości sądu. Często jednak bywa tak, iż po faktycznym rozstaniu jeden z małżonków wyprowadza się na przysłowiowy drugi koniec Polski.

W takiej sytuacji o tym, który sąd będzie właściwy stanowi przepis kodeksu postępowania cywilnego.

„Powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu.”

Bywa jednak i tak, iż skutkiem faktycznego rozstania każdy z małżonków wyprowadził się do innego miasta.

Kolejne zdania tego przepisu dotyczą takich właśnie sytuacji:

„Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda”.

2. Czy muszę poinformować męża o wniesieniu pozwu?

Nie ma żadnego przepisu, który nakazywałby informowanie małżonka o wniesieniu pozwu o rozwód i tym bardziej nie ma przepisu, który nakazywałby informowanie o zamiarze wystąpienia z takim pozwem.

Tak więc nie musisz więc informować małżonka o wniesieniu pozwu.

Małżonek i tak dowie się o fakcie wniesienia pozwu do sądu.

Sąd doręczy odpis pozwu małżonkowi i zobowiąże go do zajęcia stanowiska w sprawie.

Nawet jeśli nie trzeba informować małżonka o wniesieniu pozwu, to może warto? Jest wiele pytań, na które nie ma jednej odpowiedzi. A właściwie to odpowiedź brzmi: “to zależy”.

Planujesz rozwód bez orzekania o winie? Jeśli oboje rozmawialiście o rozwodzie, to raczej małżonek nie będzie zaskoczony gdy otrzyma odpis pozwu.

W sytuacji gdy macie małoletnie dzieci – może wspólnie ustaliliście wszystkie kwestie dotyczące tych dzieci?

Może nawet przygotowaliście tzw. porozumienie rodzicielskie?

Jeśli tak – o zaskoczeniu nie może być mowy.

Ale nie zawsze tak jest. Może jednak będzie to pozew, w którym wnosisz o orzeczenie winy małżonka?

I może przez dłuższy czas gromadziłaś dowody potwierdzające tę winę? W takiej sytuacji lepszym rozwiązaniem może być powstrzymanie się z mówieniem o swoim zamiarze.

3. Podział majątku jeszcze przed rozwodem? Możliwe!

Tak, zazwyczaj najpierw ma miejsce sprawa o rozwód, a następnie po zakończeniu takiej sprawy byli już małżonkowie przystępują do dzielenia zgromadzonego wspólnie majątku.

Jest jednak możliwe, aby małżonkowie podzieli wspólny majątek jeszcze przed rozwodem. W takiej sytuacji trzeba jednak ustanowić rozdzielność majątkową – jeśli małżonkowie wcześniej tej rozdzielności nie mieli. Podział majątku jest możliwy w sytuacji gdy małżonkowie ustanowili rozdzielność majątkową. Umowę w kwestii ustanowienia rozdzielności można zawrzeć w kancelarii notarialnej.

Taka sytuacja zdarza się w praktyce dość często: małżonkowie ustanawiają rozdzielność majątkową, dzielą zgromadzony dotychczas majątek i dopiero wtedy decydują się na formalne zakończenie małżeństwa.

Takie rozwiązanie ma sens. Niestety może tak być, iż na samo wyznaczenie terminu rozprawy przez sąd przyjdzie Wam poczekać wiele miesięcy.

Świadomość, iż kwestie majątkowe zostały już rozwiązane nie pozostaje bez wpływu na emocje i postawę stron.

Może zapytasz, czy jest możliwe ustanowienie rozdzielności majątkowej i podział majątku kiedy pozew o rozwód został już wniesiony do sądu? Tak, to też jest możliwe. W sytuacji gdy w skład dzielonego majątku wchodzi nieruchomość: konieczna będzie forma aktu notarialnego.

Możliwości jest wiele – warto wiedzieć, co stanowią przepisy.

4. Kiedy sąd może orzec rozwód?

 Zgodnie z treścią przepisu:

 „Jeśli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.”

 Przepis posługuje się więc – jak widać – dość ogólnym sformułowaniem ”zupełny i trwały rozkład pożycia”.

Nie ma w kodeksie rodzinnym przepisu, który wymieniałby enumeratywnie sytuacje, w których rozwód jest dopuszczalny. Co więcej, w żadnej innej ustawie także nie ma listy takich sytuacji.

Właściwie to nie ma w treści  żadnego przepisu listy nawet przykładowych sytuacji, które tłumaczyłyby to, jak rozumieć ogólne określenie „zupełny i trwały rozkład pożycia”.

Co więcej, żaden przepis nie stanowi o tym, po jakim czasie od daty zawarcia małżeństwa można wystąpić z pozwem rozwód.

Każda sprawa jest indywidualnie rozpatrywana przez sąd.

Odpowiedzi na pytanie, co dokładnie oznacza ten „rozkład pożycia” i kiedy można uznać, iż „rozkład” jest trwały należy szukać m.in. w orzecznictwie Sądu Najwyższego i Sądów Apelacyjnych.

To właśnie jest  jedno z takich orzeczeń, wyjaśniających to zagadnienie:

Rozkład pożycia jest trwały jeżeli ustały wszystkie więzi łączące małżonków, zupełny jeżeli więzi te ustały na tyle dawno, że wedle zasad doświadczenia życiowego powrót małżonków do wspólnego pożycia nie nastąpi.(wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 12.03.2010 r., sygn. akt I ACa 51/10)

5. Są też sytuacje, kiedy sąd może “nie dać” rozwodu.

Dla wielu osób może to być zaskoczeniem. Nie są to częste przypadki, ale przepisy kodeksu rodzinnego przewidują taką ewentualność.

Chcesz wiedzieć, co dokładnie stanowi przepis w tej kwestii?

Już przywołuję odpowiedni artykuł kodeksu rodzinnego:
„mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.”

Nie, nie ma żadnego przepisu, który precyzowałby kiedy orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Co więcej: nie ma przepisu zawierającego katalog takich zasad.

Oczywiście – bardzo duże znaczenie ma w takich sytuacjach postępowanie dowodowe. Jeśli coś twierdzisz w postępowaniu sądowym – to właśnie Ty musisz wykazać, że tak faktycznie jest.

Jak wspomniałam – takie wyroki – oddalające powództwo w sprawie o rozwód – są rzadkością. Musi to być naprawdę wyjątkowa sytuacja. Warto jednak znać treść przepisu.

Piszę jednak o tym przede wszystkim dlatego, ponieważ to sąd decyduje o rozwodzie. Tak więc, jeśli małżonek grozi, iż „nigdy nie zgodzi się na rozwód” –  pamiętaj, iż to sąd wydaje wyrok. To sąd przeprowadza postępowanie dowodowe – i jeśli spełnione są przesłanki  – zapadnie orzeczenie o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód.

6. Kiedy zgodnie z prawem kończy się małżeństwo?

Małżeństwem jesteście aż do czasu uprawomocnienia się wyroku w sprawie o rozwód. Wniesienie pozwu czy też nawet wyrok sądu I instancji jeszcze nie oznacza formalnego zakończenia małżeństwa. Od wyroku sądu I instancji można wnieść apelację – a to zazwyczaj oznacza kolejne miesiące trwania sprawy.

Może myślisz, że nie jest to aż tak istotne? Otóż w wielu sytuacjach będzie istotne. Jeśli np. chcesz kupić mieszkanie, a formalnie pozostajesz w związku małżeńskim – zwłaszcza jeśli masz w małżeństwie ustrój wspólności ustawowej:  wiesz, do kogo należeć będzie to mieszkanie? Jeśli myślisz, że będzie Twoją wyłączną własnością – niestety pozostajesz w błędnym przekonaniu.

Dalszą kwestią pozostaje dziedziczenie ustawowe. Trzeba pamiętać, iż małżonek jest spadkobiercą ustawowym. Jesteś w takiej sytuacji – tj. sprawa o rozwód trwa już od jakiegoś czasu i może jeszcze potrwać wiele miesięcy, a może nawet jeszcze dłużej? Rozważ, czy napisanie testamentu nie będzie dobrym rozwiązaniem. Ja myślę, iż będzie to dobre rozwiązanie. Pamiętaj też, iż napisany testament zawsze możesz zmienić lub odwołać.

7. Jeśli mieszkacie w innym kraju, ale macie oboje polskie obywatelstwo: możecie rozwieść się przed sądem w Polsce –

w sytuacji gdy uznacie, że takie rozwiązanie będzie dla Was najlepsze.

Może być tak, iż właściwy będzie zarówno sąd w Polsce, jak i w kraju w którym mieszkacie. W takiej sytuacji warto skonsultować się też z prawnikiem w kraju, gdzie mieszkacie.

Są też bardziej złożone sytuacje – np. kiedy tylko jeden z małżonków ma polskie obywatelstwo. Wtedy sąd w Polsce wcale nie musi być właściwym sądem do rozpoznania twojej sprawy.

Jeśli małżonkowie są zgodni co do rozwiązania małżeństwa: kwestia ta może nie być aż tak istotna. Jednak w sytuacji konfliktu – to, który sąd i w oparciu o jakie przepisy będzie orzekać w sprawie nabiera już istotnego znaczenia.

Warto wiedzieć, iż oprócz przepisów prawa polskiego są jeszcze rozporządzenia unijne. Oprócz wspomnianych rozporządzeń są także umowy  międzynarodowe. W wielu przypadkach konieczne będzie sprawdzenie, co stanowią przepisy zawarte w tych aktach prawnych.

Chcesz wiedzieć, jakie rozporządzenie unijne dotyczy jurysdykcji sądów w sprawach małżeńskich?

Rozporządzenie Rady (UE) 2019/1111  z dnia 25 czerwca 2019 r.  w sprawie jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich i w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej oraz w sprawie uprowadzenia dziecka za granicę.

8. Decyzja w kwestii powrotu do poprzedniego nazwiska należy tylko do małżonka, który zmienił nazwisko przy zawarciu małżeństwa.

Zgodnie z przepisem kodeksu rodzinnego :

 „w ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się wyroku w sprawie rozwodowej małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.”

Warto wiedzieć, iż zgodnie z prawem to nie tylko żona może przyjąć nazwisko męża lub połączyć je z dotychczasowym, lecz także mąż może po ślubie przyjąć nazwisko żony lub połączyć dotychczasowe z nazwiskiem żony.

Żaden przepis nie przewiduje możliwości „przymuszenia” byłej żony (ewentualnie byłego męża) do powrotu do poprzedniego nazwiska. Jeśli więc kiedykolwiek spotkałaś się z groźbami męża dotyczącymi „odebrania” nazwiska – są one zupełnie pozbawione podstaw prawnych.

By powrócić do poprzedniego nazwiska należy przed upływem trzech miesięcy od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego złożyć przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego stosowne oświadczenie.

Takich kwestii, jak te o których opowiadam w tym artykule, jest o wiele więcej: chcesz wiedzieć np. czy dziecko rozwodzących się rodziców może być świadkiem w prawie o rozwód? Czy można rozwieść się na pierwszej rozprawie? Czy jeden adwokat może reprezentować obie strony w sprawie o rozwód? I czy sąd może udzielić rozwodu w sytuacji, gdy pozwany nie stawi się na rozprawie?

Zaglądaj na mój blog! www.razemczyosobno.pl

I jeszcze na koniec ważna uwaga:

Lektura artykułu nie zastąpi porady prawnej.

Każda sprawa jest inna, Czasem decydujące znaczenie mogą mieć szczegóły, które wydają się być zupełnie nieistotne.

Pamiętaj też, że przepisy często się zmieniają. To jeszcze jeden powód aby przed wniesieniem pozwu skontaktować się z doświadczonym prawnikiem

Autorka: Katarzyna Skowrońska