Mobbing: Gdy biuro zamienia się w pole bitwy

Czy zdarzyło Ci się kiedyś czuć, że codzienne wyprawy do pracy przypominają bardziej walkę o przetrwanie niż miłe spotkania z kolegami przy ekspresie do kawy? Jeśli tak, być może byłaś świadkiem lub ofiarą zjawiska, które, niestety, nie jest tak rzadkie, jak byśmy sobie tego życzyły. Mobbing, bo o nim mowa, to prawdziwa zmora współczesnych miejsc pracy.

Czym jest mobbing?

Mobbing definiowany jest jako długotrwałe i uporczywe nękanie pracownika przez współpracowników lub przełożonych. Kluczowe jest tutaj pojęcie uporczywości – to nie jednorazowe konflikty, lecz powtarzające się działania mające na celu poniżenie, zastraszenie lub izolowanie ofiary. Zgodnie z Kodeksem pracy, mobbing to działania, które wywołują u pracownika zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodują lub mają na celu poniżenie, ośmieszenie, izolację albo wyeliminowanie go z zespołu współpracowników.

Mobbing może przyjmować różne formy – od subtelnych i trudnych do zidentyfikowania działań, takich jak ignorowanie czy umniejszanie zasług, po jawne akty agresji słownej, ośmieszanie na forum zespołu, a nawet groźby. Dla ofiar mobbingu skutki tych działań są bardzo poważne, mogą prowadzić do rozwoju depresji, stanów lękowych, a nawet poważnych problemów zdrowotnych.

Przykłady z polskiego podwórka

Z najnowszego sondażu UCE RESEARCH i platformy ePsycholodzy.pl wynika, że aż 41,4% pracowników w Polsce w 2023 roku doświadczyło zachowań o charakterze mobbingowym w miejscu pracy. Odnotowano tym samym wzrost o 1,4% w stosunku do roku 2022. Co ciekawe – regularnie wzrasta odsetek mężczyzn, który doświadczają mobbingu – z 43,5% 2 2022 roku do 46,2% w 2023 roku. W przypadku kobiet sytuacja nie uległa zmianie – 36%. To alarmujące dane, które pokazują, jak poważny jest to problem.

Różne branże i stanowiska mają różny poziom narażenia na mobbing. Częściej ofiarami stają się osoby zajmujące niższe stanowiska, pracujące w zespołach o silnej hierarchii lub w środowiskach z dużą presją na wyniki.

Jak wygląda prawo?

W Polsce ochrona przed mobbingiem jest zagwarantowana w Kodeksie pracy. Przepisy te zobowiązują pracodawcę do przeciwdziałania mobbingowi w miejscu pracy. Pracownik, który stał się ofiarą mobbingu, ma prawo domagać się odszkodowania od pracodawcy, a także, w przypadku, gdy mobbing doprowadził do rozstroju zdrowia, zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Jednak mimo istniejących przepisów, udowodnienie mobbingu w praktyce jest trudne. Ofiary często nie mają dostatecznych dowodów, a sytuacje, które dla nich są jasnym przejawem mobbingu, mogą być interpretowane inaczej przez świadków czy sąd. Dlatego tak ważne jest, aby pracownicy znali swoje prawa i potrafili je skutecznie egzekwować.

Warto również zwrócić uwagę na to, że rosnąca świadomość na temat mobbingu sprawia, że coraz więcej firm wprowadza wewnętrzne procedury mające na celu przeciwdziałanie temu zjawisku. W niektórych przedsiębiorstwach istnieją specjalne polityki antymobbingowe, a także zespoły ds. etyki, które monitorują przestrzeganie standardów pracy i reagują na zgłoszenia pracowników.

Jak sobie radzić?

Skoro wiemy już, że problem istnieje, warto zastanowić się, jak sobie z nim radzić. Pierwszym krokiem jest rozpoznanie, że coś jest nie tak. Jeśli zauważasz, że ktoś regularnie traktuje Cię gorzej, ignoruje Twoje pomysły, krytykuje bez powodu, a Ty zaczynasz unikać tej osoby, bo czujesz się niekomfortowo – to sygnał, że może chodzić o mobbing.

Następnie warto porozmawiać z kimś z zewnątrz – psychologiem, prawnikiem czy zaufaną osobą spoza pracy. Taka rozmowa pomoże Ci nabrać perspektywy i ocenić sytuację. Warto też prowadzić notatki – zapisywać daty, godziny i szczegóły zdarzeń, które mogą stanowić dowód w przypadku ewentualnych działań prawnych.

Nie bój się szukać pomocy w swoim miejscu pracy. Przepisy zobowiązują pracodawców do przeciwdziałania mobbingowi, co oznacza, że powinni oni zareagować na Twoje zgłoszenie. W niektórych firmach istnieją specjalne procedury i zespoły ds. mobbingu, które zajmują się takimi sprawami.

Co na to psychologia?

Psycholodzy zwracają uwagę, że mobbing ma często swoje korzenie w mechanizmach grupowych i hierarchicznych. Osoby, które dopuszczają się mobbingu, często same mają problemy z poczuciem własnej wartości i próbują poczuć się lepiej kosztem innych. Dla ofiar mobbingu kluczowe jest zrozumienie, że nie są one winne sytuacji, w której się znalazły.

Jednym z najskuteczniejszych sposobów radzenia sobie z mobbingiem jest asertywność. To umiejętność wyrażania swoich uczuć i potrzeb w sposób otwarty, ale nieagresywny. Asertywność pozwala na stawianie granic i obronę przed atakami, a jednocześnie nie prowadzi do eskalacji konfliktu.

A co jeśli ofiarą jest przełożony?

Mobbing kojarzy nam się z działaniami skierowanymi przeciwko podwładnym. Zdarza się jednak, że ofiarą działań niepożądanych jest przełożony – kiedy pracownicy lekceważą jego polecenia, podważają jego kompetencje i umiejętności zarządcze, wyśmiewają za plecami. Zjawisko takie nie jest regulowane w kodeksie pracy, choć w piśmiennictwie zyskało nazwę „staffingu” (z angielskiego słowa „staff” – „kadra”). W takim wypadku ofierze staffingu przysługują uprawnienia związane z naruszeniem dóbr osobistych na podstawie przepisów kodeksu cywilnego.

Podsumowanie

Mobbing to nie tylko słowo z książek prawniczych. To realny problem, który może dotknąć każdego z nas. Warto o tym mówić, warto się bronić i warto wspierać innych w walce z tym zjawiskiem.

Przeciwdziałanie mobbingowi to nie tylko zadanie dla prawników czy psychologów, ale także dla nas wszystkich – pracowników, pracodawców, kolegów z pracy. Wspólnie możemy stworzyć bezpieczne środowisko, w którym wykorzystujemy nasz zawodowy potencjał. Pamiętajmy – praca nie musi być polem bitwy, a biuro – polem minowym. To miejsce, gdzie możemy rozwijać się, uczyć i czerpać satysfakcję z tego, co robimy. Pod warunkiem jednak, że będziemy czuły się szanowane.

O Autorce:

Katarzyna Wojciechowska – Właściciel NORTHERN SOLUTIONS Kancelarii Radcy Prawnego Katarzyna Wojciechowska, stacjonującej w Trójmieście. Od 10 lat zajmuje się obsługą prawną przedsiębiorców, z dużym naciskiem na prawo pracy. Prywatnie tańczy lindy hop i tango argentyńskie, a każdą wolną chwilę najchętniej spędzałaby w Norwegii.

Więcej o działaniach Katarzyny znajdziesz na www.nsolutions.pl oraz na Instagramie wojciechowska_dla_hr, gdzie dzieli się swoją wiedzą.

Fot. Katarzyna Dybus